GENEL HAKLAR
&
VERGİ KANUNLARINDA YER ALAN MÜKELLEF HAKLARI

YMM Şadi ÇETİN

17.MART.2015

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ SABANCI KÜLTÜR MERKEZİ

KONAK/İZMİR

 

SUNUM PLANI

GİRİŞ

GENEL HAKLAR

                1- DİLEKÇE HAKKI

                2- BİLGİ EDİNME HAKKI

                3- KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKI

                4- ADİL, EŞİT VE SAYGILI HİZMET ALMA HAKKI

                5-TEMSİL HAKKI             

                6- İHBAR İKRAMİYESİ TALEP ETME HAKKI

                7- DAVA AÇMA HAKKI

ÖZEL HAKLAR

                1- VERGİ MAHREMİYETİ VE SIRRIN İFŞA EDİLMEMESİ HAKKI

                2- DÜZELTME TALEBİ HAKKI

                3- ŞİKAYET YOLU İLE MÜRACAAT HAKKI

                4- PİŞMANLIK HAKKI

                5- CEZALARDA İNDİRİM HAKKI

                6- UZLAŞMA HAKKI

                7- ÖZELGE TALEP HAKKI

                8- TECİL-TAKSİTLENDİRME HAKKI

                9- ÖDEME EMRİNE İTİRAZ HAKKI

 

GENEL DEĞERLENDİRME

VERGİ İNSANLIK TARİHİ KADAR ESKİDİR

Vergi, tarih boyunca bir çok önemli olaylara neden olmuştur.

(1215 Magna Carta vd.)

Vergisiz, toplumsal bir yaşam ASLA mümkün değildir.

Herkes mali gücüne göre vergi ödemek zorundadır.

Ünlü bir filozofun dediği gibi bu dünyada 2 şeyden kaçmak mümkün değildir. Biri ölüm, diğeri vergi…

Vergi teorisinde faydacı yaklaşım terkedilmiştir.

Vergi politikasında ekonomik ve sosyal fonksiyon ön plana çıkmıştır.

Devlet ile mükellef ilişkisi, insan hakları temelinde ilerlemektedir.

Genel Haklar

MÜKELLEFLERİN

KANUNLARA DAYANAN

VATANDAŞLIKTAN İLERİ GELEN HAKLARI

DİLEKÇE HAKKI
ANAYASA MD.74  VE 3071 SK-YT:1984

Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun

Türk vatandaşları ve Türkiye’de ikamet eden yabancılar;

Dilek ve şikayetlerini, TBMM’ne ve yetkili makamlara yazı ile bildirebilir.

Yargı mercilerinin görevine giren konular incelenmez.

Dilekçelere 30 gün içinde gerekçeli olarak cevap verilmesi gerekir.

TBMM’ne gönderilen dilekçeler 60 gün içinde sonuçlandırılır.

 

BİLGİ EDİNME HAKKI
ANAYASA MD.74  VE 4982 SK-YT:2003

Bilgi Edinme Hakkı Kanunu

Türk kamu yönetimi açıklık ve şeffaflık kavramlarıyla tanışmıştır.

Kamunun ve kişilerin zarar görebileceği bilgi ve belgeler ile

Vergi mahremiyeti kapsam dışındadır.

Bilgi edinme hakkı, demokrasi ve şeffaflığın gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerinin doğal bir sonucudur.

 

KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKI
ANAYASA MD.74  VE 6328 SK-YT:2012

Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu

İdarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri incelemek üzere;

TBMM’ye bağlı «Kamu Denetçiliği Kurumu» kurulmuştur.

Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler,

Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler,

Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar,

Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askeri nitelikteki faaliyetleri, kurumun görevi dışındadır.

 

ADİL, EŞİT VE SAYGILI HİZMET ALMA HAKKI
(Mükellef Memnuniyeti)

Kamu çalışanları mükelleflere saygılı ve nazik davranmak,

Yetkisini tarafsız ve adil kullanmak zorundadır.

Kamu çalışanları, mükelleflerin ödediği vergilerle maaşını almaktadır…

Vergi Kanunlarında uygulama birliğinin sağlanması esastır.

Farklı uygulamalar; mali sistem içerisinde sorun yaratır.

Çözülemeyen sorunların, silsile yoluyla üst makamlara intikali gerekir.

 

TEMSİL HAKKI

Mükellef, vergi ile ilgili iş ve işlemlerinde;

SMMM, YMM veya avukat bulundurabilir.

Temsilci gönderebilir, ancak temsil belgesinin resmi görevliye ibrazı gerekir.

Uzmanlarla muhatap olmak;

Hem mükelleflerin,

Hem de idarenin işini kolaylaştırır. 

 

İHBAR İKRAMİYESİ TALEP ETME HAKKI
1905 SK-YT:1931

İHBAR, ihbarcının açık kimliği ve adresi ile birlikte yazılı olarak yapılır.

İhbarın, somut dayanağının olması gerekir.

İKRAMİYE ORANI: (yaklaşık) yüzde 10’dur.

İhbar ikramiyesinin 1/3’ü vergi ve cezanın tahakkukunda,

2/3’ü, tahsilattan sonra ödenir.

Açıkça “İhbar ikramiyesi” talep etmeyenlere ödeme yapılmaz.

 

DAVA AÇMA HAKKI
2577 SK-YT:1982

İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. (Anayasa Md.125)

İdare mahkemeleri refleks olarak devleti korumaya çalışmaktadır.

Halbuki, idare mahkemeleri esas itibariyle vatandaşları korumak için kurulmuştur.

Devlet güçlüdür ve korunmaya ihtiyacı yoktur.

Konusu 5.000-TL’yi geçmeyen vergi davaları hakkında vergi mahkemelerince verilen kararlar kesindir! (2014 Değ. istinaf yolu kapalı. Mükellef hakları bakımından geriye gidiş sayılır)

Özel Haklar
(Vergİ KanunlarInda Yer Alan Haklar)

Mükellef hakları usul kanunlarında düzenlenmiştir.

213 Sayılı VUK

6183 Sayılı Kanun

Mevcut kanunlarımızda «Mükellef Hakları» ile ilgili ayrı bir bölüm yoktur.

Özellikle VUK’da «Mükellef Hakları» ayrı başlık altında toplanabilir.

Vergİ Mahremİyetİ ve SIrrIn İfşa Edİlmemesİ HakkI
VUK Md.5 ve 6183 SK Md.107

Vergi muameleleri ve incelemeleri ile uğraşanlar (memurlar, hakimler, komisyon üyeleri ve bilirkişiler vb.);

Mükelleflerin şahısları, ailevi durumları, servetleri, faaliyetleri, gelir durumları, meslek sırları vb. ilgili olarak;

Öğrendikleri bilgileri açıklayamazlar, kendileri ve üçüncü kişilerin kullanımına sunamazlar. (YASAKTIR)

Bu yasaklara uymayanlara TCK’da  hapis cezaları öngörülmüştür.

Ancak, vergi güvenliğini sağlamak amacıyla, VUK Md.5 kapsamında yapılan açıklamalar istisnadır.

Bize göre;  teknolojik gelişmeler paralelinde  SMİYB düzenleyenler açıklanmalı, vergi levhasında cirolar yer almalı ve VEDOP’tan YMM’ler yararlandırılmalıdır.

 

Düzeltme Talebİ HakkI
VUK-Md.116-126

Vergi hatası, vergi ile ilgili hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalardır.

Hesap hataları: Matrah hataları, Vergi miktarında hatalar ve Verginin mükerrer olması’dır.

Vergilendirme Hataları: Mükellefin şahsında hata, Mükellefiyette hata, Mevzuda hata ve Vergilendirme veya muafiyet döneminde hata’dır.

Düzeltme yetkisi vergi dairesi müdürüne aittir.

Tutar olarak herhangi bir üst sınır yoktur.

Zaman aşımı içinde müracaat edilmelidir.

Açık ve mutlak vergi hataları re'sen düzeltilir.

 

Şİkayet Yolu İle Müracaat HakkI
VUK-Md.124

Hukukta usul esastan önce gelir. Fakat;

Müspet hukuk bariz bir yanlışlığı, usule uygun değil diye korumaz.

Dava açma süresi geçtikten sonra;

Düzeltme talebi reddedilenler (yada 60 gün içinde cevap verilmeyen), şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilir.

Bakanlıkça, talepleri reddedilenler, dava açabilir. (2577 SK Md.37/b)

Dava konusu işlemin, düzeltme kapsamında olması şarttır.

 

PİşmanlIk HakkI
VUK-Md.371

Vergi ziyaı yoksa, pişmanlıkla beyan da yoktur.

15 gün içinde eksik beyanın tamamlanması veya düzeltilmesi ve vergi+pişmanlık zammının ödenmesi gerekir.

SMİYB pişmanlıktan yararlanılması halinde; 3 kat VZC ve hapis cezası uygulanmaz.

İncelemeye başlama tutanağından önce her zaman pişmanlıktan yararlanmak mümkündür.

Emlak vergisi için pişmanlık ve ıslah hükümleri uygulanmaz.

 

Cezalarda İndİrİm HakkI
VUK-Md.376

Ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde;

Vadesinde (veya teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren 3 ay içinde) ödeneceğinin bildirilmesi halinde;

Vergi ziyaı cezasının birinci defada yarısı, müteakiben 1/3’ü,

Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının 1/3’ü, İNDİRİLİR.

Vergi aslına bağlı olmayan usulsüzlük cezaları da bu kapsamdadır.

Süresi içinde ödenmez veya dava konusu edilirse faydalanılamaz.

 

Uzlaşma HakkI (I)
VUK-Ek Md.1-11

Tarhiyat Öncesi Uzlaşma ve Tarhiyat Sonrası Uzlaşma’dan yalnızca birinden faydalanılabilir.

Kaçakçılık suç ve cezaları uzlaşma kapsamı dışındadır.

Verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda KISMİ UZLAŞMA mümkündür!..

Uzlaşmanın vaki olmaması halinde; tutanağa idarenin nihai teklifi yazılır.

Mükellef dava açma süresinin sonuna kadar teklifi yazılı olarak kabul ederse uzlaşma sağlanmış sayılır!..

Uzlaşma tutanağı tahakkuk fişi yerine geçer, kesindir.

Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden, ayrıca gecikme faizi hesaplanır.

 

2013 YILI UZLAŞMA SONUÇLARI

Uzlaşma HakkI-II

Cezalar yüzde 90-95 oranında silinmektedir.

Uzlaşma ile cezaların caydırıcılık fonksiyonunu azalmaktadır.

Yoruma açık tarhiyat ile tahsil edilen KDV’nin beyan edilip ödenmemesi aynı şartlarda uzlaşmaya girmektedir.

Bu durum vicdanları rahatsız etmektedir.

VİR’nun içeriğine göre uzlaşılmalıdır. İÇERİĞİ ZAYIF RAPORLAR yok yere yargıya taşınmamalıdır!...

ÖUC’ları TSU’ya girmediğinden tahripkar olabilmektedir (Ör.  Toplam 5.000 TL’den büyük ÖUC’ları için VİR şartı getirilebilir).

Uzlaşma müessesesinin aksayan yönleri düzeltilerek sistemde varlığı sürdürülmelidir.

 

Özelge Talep HakkI
VUK-Md.413

Müphem konular hakkında (özelge talep formu ile) özelge istenebilir.

Mükelleflerin geneline yönelik açıklamalar, sirkülerle yapılır.

Yayınlanan Özelge ve sirkülerler geriye dönük uygulanmaz.

İdarenin yanlış izahat vermiş olması ya da içtihadı değiştirmesi halinde mükellefe vergi cezası kesilmez gecikme faizi uygulanmaz.

Özelge ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu yazılamaz.

2010 yılından beri özelge ve sirküler mevzuat hükmündedir.

Bize göre; müphem konularda yeterince açık özelge ya da sirküler verilmemektedir. (Ör. İndirimli Kurumlar Vergisi Sirküler Taslağı hala yayımlanmamıştır)

 

Tecİl-Taksİtlendİrme HakkI
6183 SK-Md.48

Cebri takibat mükellefi çok zor duruma düşürecekse; 36 ayı geçmemek üzere, TECİL FAİZİ alınarak amme borcu tecil edilebilir.

Tecil faizinin oranı aylık %1’dir. (GZ oranı aylık %1,4)

Tecil için 50.000 TL’ye kadar teminat aranmaz.(aşan kısmı için ½ teminat)

Tecil şartlarına riayet edilmemesi,

Değerini kaybeden teminatın veya mahcuz malların tamamlanmaması veya yerlerine başkalarının gösterilmemesi,

Hallerinde amme alacağı muaccel olur.

 

Ödeme Emrİne İtİraz HakkI
6183 SK-Md.55/58

Ödeme Emri (ÖE) cebri takibatın habercisidir.

7 Gün içinde borcu ödemek ya da mal bildiriminde bulunmak gerekir.

Mal bildiriminde bulunmayanlar, 3 ayı geçmemek üzere hapsen tazyik olunur.

Borcunun olmadığı, kısmen ödediği ya da zamanaşımına uğradığı, iddiasıyla 7 gün içinde (vergi mahkemesinde) dava açabilir.

Dava dilekçesinde vergi veya cezanın türü ve miktarının açıkça belirtilmesi şarttır. Aksi takdirde dava açılmamış sayılır.

Dava kaybedilirse, kamu alacağı % 10 zamlı tahsil edilir.

Yürütmeyi durdurma kararı olmadığı sürece, tahsilat işlemi durmaz.

ÖE’ne itiraz edilecekse mutlaka yürütmeyi durdurma istenmelidir.

DÜNDEN BUGÜNE TÜRKİYE EKONOMİSİ VE MÜKELLEFLERİMİZİN MİSYONU

KALKINMANIN DİNAMİĞİ
MÜKELLEFLERİMİZ

TEŞEKKÜRLER